อนุพันธ์ทางการเงินเป็นเครื่องมือสำคัญที่ทั้งผู้ออกตราสารและนักลงทุนใช้เพื่อจัดการความเสี่ยงและเพิ่มโอกาสทางการเงิน โดยมีวัตถุประสงค์และวิธีการใช้ที่แตกต่างกันระหว่างผู้ออกตราสารและนักลงทุน
รูปแบบการใช้งานของผู้ออกตราสาร
งส่วนใหญ่เป็นบริษัทที่ไม่ใช่สถาบันการเงิน มักใช้อนุพันธ์เพื่อป้องกันความเสี่ยงต่างๆ ที่อาจส่งผลกระทบต่อธุรกิจ เช่น ความผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยน อัตราดอกเบี้ย หรือราคาสินค้าโภคภัณฑ์ ตัวอย่างเช่น บริษัทที่มีรายได้เป็นเงินตราต่างประเทศอาจใช้สัญญาซื้อขายล่วงหน้าเพื่อป้องกันความเสี่ยงจากอัตราแลกเปลี่ยน หรือบริษัทที่มีหนี้สินอัตราดอกเบี้ยคงที่อาจใช้สัญญาแลกเปลี่ยนอัตราดอกเบี้ยเพื่อแปลงเป็นอัตราลอยตัว ทำให้มูลค่าในงบดุลมีความอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงของอัตราดอกเบี้ยน้อยลง นอกจากนี้ บริษัทที่มีสินค้าคงคลังจำนวนมากอาจใช้สัญญาซื้อขายล่วงหน้าเพื่อป้องกันความเสี่ยงจากความผันผวนของราคาสินค้า
การบัญชีสำหรับการป้องกันความเสี่ยง (Hedge Accounting) เป็นวิธีการทางบัญชีที่ช่วยให้บริษัทสามารถรับรู้ผลกำไรขาดทุนจากการป้องกันความเสี่ยงพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงในมูลค่าของสินทรัพย์หรือหนี้สินที่ถูกป้องกันความเสี่ยง ซึ่งช่วยลดความผันผวนของกำไรขาดทุนในงบการเงิน โดยการป้องกันความเสี่ยงสามารถแบ่งได้เป็นหลายประเภท เช่น การป้องกันความเสี่ยงกระแสเงินสด การป้องกันความเสี่ยงมูลค่ายุติธรรม และการป้องกันความเสี่ยงจากการลงทุนสุทธิในหน่วยงานต่างประเทศ
รูปแบบการใช้งานของนักลงทุน
ในทางกลับกัน นักลงทุนใช้อนุพันธ์ทางการเงินเพื่อวัตถุประสงค์ที่หลากหลายกว่า นอกจากการป้องกันความเสี่ยงแล้ว ยังใช้อนุพันธ์เพื่อปรับเปลี่ยนความเสี่ยงหรือเพิ่มโอกาสในการทำกำไร ตัวอย่างเช่น นักลงทุนอาจซื้อสัญญาซื้อขายเงินล่วงหน้าเพื่อเพิ่มการลงทุนในราคาโลหะเงินโดยใช้เงินลงทุนเริ่มต้นน้อย หรืออาจใช้สัญญาแลกเปลี่ยนอัตราดอกเบี้ยเพื่อเพิ่มอายุเฉลี่ยของพอร์ตการลงทุนในตราสารหนี้ นอกจากนี้ ผู้จัดการกองทุนหุ้นอาจใช้สัญญาซื้อขายดัชนีหุ้นล่วงหน้าเพื่อปรับความเสี่ยงของตลาดในระยะสั้น หรืออาจซื้อสิทธิที่จะขายดัชนีหุ้นเพื่อลดความเสี่ยงด้านลบและรักษาโอกาสในการทำกำไรเมื่อตลาดปรับตัวขึ้น
สรุป
อนุพันธ์ทางการเงินเป็นเครื่องมือที่มีประโยชน์ทั้งสำหรับผู้ออกตราสารและนักลงทุน แต่มีวัตถุประสงค์และวิธีการใช้ที่แตกต่างกัน ผู้ออกตราสารมักใช้เพื่อป้องกันความเสี่ยงทางธุรกิจ ในขณะที่นักลงทุนใช้เพื่อปรับแต่งความเสี่ยงและเพิ่มโอกาสในการทำกำไร
