การรับรู้รายได้ของแต่ละบริษัท จะเกิดขึ้นเมื่อบริษัทได้ส่งมอบสินค้าหรือบริการให้กับผู้ชื้อแล้วเท่านั้น ไม่ว่าจะเป็นการขายด้วยเงินสด (Cash) หรือเครดิต (Accounts receivables) อย่างไรก็ตามการรับเงินมาก่อนที่จะส่งมอบสินค้าหรือบริการ เช่น การขายบัตรคอนเสิร์ต, สัญญาก่อสร้าง, และการสมัครสมาชิกฟิตเนส เป็นต้น เงินที่รับมานี้จะยังไม่ถือเป็นรายได้ แต่จะบันทึกเป็นรายได้รับล่วงหน้า (Unearned revenue) ซึ่งจัดว่าเป็นหนี้สิน เนื่องจากบริษัทมีภาระผูกพันที่จะต้องส่งมอบสินค้าหรือบริการให้กับลูกค้านั่นเอง

ขั้นตอนการรับรู้รายได้

การที่จะรับรู้เป็นรายได้ จำเป็นต้องผ่าน 5 ขั้นตอน ดังนี้

1. ระบุสัญญากับลูกค้า
2. ระบุภาระผูกพันในสัญญา
3. ระบุราคาของธุรกรรม
4. แบ่งราคาตามภาระผูกพันในสัญญา
5. รับรู้รายได้เมื่อทำสำเร็จตามภาระผูกพัน

Source: https://prepnuggets.com/glossary/revenue-recognition-standards/

โดยคำว่าสัญญา (Contracts) ในที่นี้ไม่จำเป็นต้องเป็นลายลักษณ์อักษร แต่เป็นข้อตกลงระหว่างทั้งสองฝ่ายที่สามารถทำโดยปากเปล่าได้ ส่วนภาระผูกพัน (Obligations) คือหน้าที่ที่บริษัทต้องส่งมอบสินค้าหรือบริการให้กับลูกค้า ส่วนราคาของธุรกรรม (Transaction price) คือจำนวนเงินที่บริษัทคาดว่าจะได้รับจากการส่งมอบสินค้าหรือบริการให้กับลูกค้า ซึ่งสามารถเป็นได้ทั้งจำนวนที่ตายตัว หรือเปลี่ยนแปลงได้

หลักการรับรู้รายได้

การรับรู้รายได้ควรจะทำก็ต่อเมื่อแน่ใจแล้วว่าจะไม่มีการย้อนกลับ เช่น การขอคืนเงิน ซึ่งหากบริษัทไม่มั่นใจว่ารายได้จะมีการย้อนกลับ จำเป็นที่จะต้องตั้งสำรองหนี้สินสำหรับภาระผูกพันในการขอคืนเงินที่คาดว่าจะเกิดขึ้นเอาไว้

สำหรับการรับรู้รายได้จากสัญญาระยะยาว สามารถบันทึกได้โดยการดูความคืบหน้าของสัญญา เช่น หากมีสัญญาก่อสร้างราคา 100 ล้านบาท ประมาณการต้นทุนไว้ที่ 80 ล้านบาท เมื่อใช้ต้นทุนไปแล้ว 40 ล้านบาท ซึ่งก็คือ 50% ของต้นทุนทั้งหมด บริษัทจะรับรู้รายได้ 50 ล้านบาท (100 ล้านบาท x 50%) นี่เป็นการบันทึกรายได้จากฝั่งต้นทุ (Input) เราสามารถบันทึกรายได้จากความคืบหน้าของสัญญา (Output) ได้อีกด้วย ขึ้นอยู่กับความเหมาะสม

ตัวอย่างการรับรู้รายได้ของสัญญาระยะยาว

Source: https://www.itmplatform.com/en/blog/a-guide-to-revenue-recognition-and-project-management/

จากบทความนี้จะเห็นว่าการรับรู้รายได้ของบริษัท ไม่ได้เป็นเพียงแค่การขายของแล้วบันทึกรายได้ง่ายๆเท่านั้น แต่มีรายละเอียดยิบย่อยที่นักลงทุนจำเป็นต้องเข้าใจ เพื่อที่จะสามารถวิเคราะห์งบการเงินได้อย่างถูกต้อง ในบทความถัดไปเราจะมาอธิบายถึงการรับรู้รายจ่าย (Expense Recognition) ซึ่งจะมีรายละเอียดแตกต่างจากการรับรู้รายได้อย่างสิ้นเชิง

หลักการวิเคราะห์งบการเงิน: Income Statement

• หลักการวิเคราะห์งบการเงิน: Income Statement (Part 1)
• หลักการวิเคราะห์งบการเงิน: Income Statement (Part 2) การรับรู้รายได้
• หลักการวิเคราะห์งบการเงิน: Income Statement (Part 3) การรับรู้รายจ่าย
• หลักการวิเคราะห์งบการเงิน: Income Statement (Part 4) EPS และ Dilutive EPS
• หลักการวิเคราะห์งบการเงิน: Income Statement (Part 5) Common-size Income Statement