เงินฝืด คืออะไร ?

“เงินฝืด” หรือ Deflation คือ เป็นปรากฏการณ์ในเศรษฐกิจที่เกิดจากการลดลงของระดับราคาทั่วไปสำหรับสินค้าและบริการ ซึ่งมีผลทำให้มูลค่าของเงินเพิ่มขึ้น เงินฝืดนี้เป็นสถานการณ์ที่ตรงข้ามกับเงินเฟ้อที่เรามักได้ยินบ่อยครั้ง ในขณะที่เงินเฟ้อหมายถึงการเพิ่มขึ้นของราคาสินค้าและบริการจนทำให้มูลค่าของเงินลดลง

เพื่อที่จะเข้าใจเงินฝืดได้ดีขึ้น เราต้องพิจารณาถึง “ดัชนีราคาผู้บริโภค” หรือ CPI ซึ่งเป็นหนึ่งในวิธีการวัดระดับราคาทั่วไป ถ้า CPI แสดงค่าติดลบ นั่นหมายความว่าเรากำลังประสบกับเงินฝืด ซึ่งหมายความว่าเงินที่เราถืออยู่นั้นมีพลังซื้อมากขึ้น เนื่องจากราคาสินค้าและบริการในตลาดกำลังลดลง

เงินฝืดอาจดูเหมือนเป็นสถานการณ์ที่ดี เพราะเงินในมือของเรามีมูลค่ามากขึ้น แต่ในความเป็นจริง เงินฝืดอาจนำไปสู่ผลกระทบทางลบในเศรษฐกิจหลายๆ ด้าน เช่น การลดลงของการลงทุนและการผลิต หรือการลดลงของรายได้และการจ้างงาน ด้วยเหตุนี้ เงินฝืดจึงเป็นสิ่งที่นักเศรษฐศาสตร์และนักวางนโยบายให้ความสนใจอย่างมากในการควบคุมไม่ให้เกิดขึ้นหรือรักษาระดับที่เหมาะสมในเศรษฐกิจ

สถานการณ์ภาวะเงินฝืด

ภาวะเงินฝืด หรือ Deflation คือ สถานการณ์ในเศรษฐกิจที่ระดับราคาทั่วไปของสินค้าและบริการลดลงอย่างต่อเนื่อง นั่นหมายความว่า เงินที่เราถืออยู่มีค่าซื้อมากขึ้น เนื่องจากสินค้าและบริการต่างๆ มีราคาถูกลง ภาวะเงินฝืดมักเกิดจากความต้องการในตลาดที่ลดลง ซึ่งส่งผลให้ผู้ผลิตต้องลดราคาสินค้าเพื่อกระตุ้นการซื้อ

ตัวอย่างที่ชัดเจนของภาวะเงินฝืดสามารถเห็นได้จาก

ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำของญี่ปุ่นในทศวรรษ 1990 เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของภาวะเงินฝืดและผลกระทบที่ตามมา ซึ่งเป็นสถานการณ์ที่เรียกว่า “ภาวะถดถอยที่หายไป” (Lost Decade) ของญี่ปุ่น สาเหตุหลักมาจากการแตกของฟองสบู่ทางการเงินและที่อยู่อาศัยในช่วงปลายทศวรรษ 1980 ที่นำไปสู่การลดลงของราคาสินทรัพย์และการซบเซาทางเศรษฐกิจ

ในช่วงนั้น ญี่ปุ่นเผชิญกับหลายปัจจัยที่ขับเคลื่อนภาวะเงินฝืด ได้แก่:

• การลดลงของราคาที่อยู่อาศัยและสินทรัพย์: หลังจากช่วงของการเติบโตอย่างรวดเร็วและการเพิ่มขึ้นของราคาสินทรัพย์ มีการแตกของฟองสบู่ทางการเงิน ทำให้ราคาที่อยู่อาศัยและสินทรัพย์อื่นๆ ลดลงอย่างมาก
• การลดลงของการบริโภคและการลงทุน: ด้วยความไม่มั่นคงทางเศรษฐกิจ ทั้งบริษัทและประชาชนเริ่มลดการใช้จ่ายและการลงทุน ความต้องการในตลาดลดลง ส่งผลให้การผลิตและบริการต้องลดลง
• การเพิ่มขึ้นของหนี้สิน: ภาวะเศรษฐกิจที่ซบเซาทำให้หนี้สินของธุรกิจและครัวเรือนเพิ่มขึ้น เนื่องจากมูลค่าของหนี้นั้นยังคงเท่าเดิม แต่มูลค่าของเงินเพิ่มขึ้น
• การชะลอตัวของระบบธนาคารและการเงิน: ธนาคารมีปัญหาหนี้เสียเพิ่มขึ้น ทำให้การปล่อยสินเชื่อลดลง ส่งผลกระทบต่อการลงทุนและการเติบโตทางเศรษฐกิจ
• การตอบสนองของนโยบายที่ล่าช้าและไม่เพียงพอ: การตอบสนองของรัฐบาลและธนาคารกลางต่อสถานการณ์นี้มีทั้งที่ล่าช้าและไม่เพียงพอ การทำนโยบายการเงินและการคลังที่เหมาะสมเพื่อจัดการกับภาวะเงินฝืดเป็นเรื่องที่ท้าทาย

ผลลัพธ์ของภาวะเศรษฐกิจที่ซบเซานี้ คือ การลดลงของการเติบโตทางเศรษฐกิจ การเพิ่มขึ้นของว่างงาน และความไม่แน่นอนที่ยาวนาน ญี่ปุ่นใช้เวลาหลายปีในการฟื้นตัวจากภาวะเศรษฐกิจตกต่ำนี้ และเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของผลกระทบร้ายแรงที่เงินฝืดสามารถส่งผลต่อเศรษฐกิจของประเทศนั้นเอง

ภาวะเงินฝืดนี้ส่งผลกระทบต่อธุรกิจและผู้บริโภคในหลายๆ ด้าน สำหรับธุรกิจ รายได้และกำไรลดลง เพราะต้องลดราคาขาย และอาจต้องลดการผลิตหรือลดจำนวนพนักงาน ส่วนผู้บริโภค แม้จะได้ซื้อสินค้าในราคาถูก แต่ก็อาจเผชิญกับการลดลงของค่าแรงและการว่างงาน ซึ่งลดลงของรายได้และความมั่นคงในอาชีพ

จึงถือได้ว่าภาวะเงินฝืดเป็นหนึ่งในสถานการณ์ที่ท้าทายในการบริหารเศรษฐกิจ เพราะมีผลกระทบที่ซับซ้อนและเชื่อมโยงกันในหลายด้าน นอกเหนือจากการลดลงของความต้องการสินค้าและบริการที่กล่าวไปแล้ว ภาวะเงินฝืดยังส่งผลกระทบในด้านอื่นๆ ที่สำคัญ เช่น

• การลดลงของการลงทุน: ในภาวะเงินฝืด บริษัทต่างๆ อาจลังเลที่จะลงทุนในโครงการใหม่ๆ เนื่องจากมีความไม่แน่นอนเกี่ยวกับผลตอบแทนในอนาคต นอกจากนี้ ลดลงของราคาสินค้ายังทำให้มูลค่าที่ต้องการกู้ยืมสำหรับการลงทุนนั้นมีมูลค่ามากขึ้น เมื่อเทียบกับเงินที่ได้รับ
• ผลกระทบทางจิตวิทยา: ภาวะเงินฝืดส่งผลกระทบทางจิตวิทยาต่อผู้บริโภคและนักลงทุน ทำให้เกิดความไม่มั่นใจในเศรษฐกิจ ความไม่แน่นอนนี้สามารถนำไปสู่การลดลงของการใช้จ่ายและการลงทุนเพิ่มเติม ซึ่งเป็นวงจรลบที่ยากต่อการหลุดออกมา
• ผลกระทบต่อนโยบายการเงินและการคลัง: การตอบสนองต่อภาวะเงินฝืดอาจท้าทายสำหรับธนาคารกลางและรัฐบาล อัตราดอกเบี้ยที่ต่ำอาจไม่เพียงพอในการกระตุ้นเศรษฐกิจ และมาตรการการคลังที่กระตุ้นการใช้จ่ายอาจมีประสิทธิภาพจำกัด
• ผลกระทบต่อภาคการเงิน: ภาวะเงินฝืดสามารถส่งผลกระทบต่อระบบธนาคารและตลาดการเงิน โดยที่การลดลงของราคาสินค้าและบริการอาจนำไปสู่การลดลงของมูลค่าหลักประกันและเพิ่มความเสี่ยงของหนี้เสีย

เงินฝืดส่งผลกระทบอะไรบ้าง?

การเข้าใจผลกระทบของเงินฝืดต่อเศรษฐกิจคือการมองเห็นภาพที่กว้างขึ้นของระบบเศรษฐกิจโดยรวม แม้เงินฝืดจะดูเหมือนเป็นสิ่งดีที่เพิ่มมูลค่าเงิน แต่ผลกระทบที่ตามมานั้นอาจเป็นอันตรายต่อเศรษฐกิจได้ ดังที่ได้กล่าวไว้ในสองข้อหลักด้านล่างนี้

ลดลงของความต้องการซื้อสินค้าและบริการ

• เงินฝืดทำให้ผู้บริโภคเริ่มชะลอการซื้อหรือหวังรอโปรโมชันที่ดีกว่าในอนาคต เพราะราคาสินค้าและบริการมีแนวโน้มที่จะลดลงอย่างต่อเนื่อง สิ่งนี้ไม่เพียงแต่ทำให้รายได้ของธุรกิจลดลง แต่ยังส่งผลให้การผลิตและกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่างๆ ชะลอตัวลง ส่งผลให้เกิดการลดลงของการจ้างงานและการลงทุน ซึ่งสามารถนำไปสู่วงจรลบที่ยากต่อการฟื้นตัว

เพิ่มมูลค่าหนี้จริง

• เมื่อรายได้และการซื้อสินค้าลดลง มูลค่าหนี้ที่มีอยู่นั้นกลับมีค่ามากขึ้นเมื่อเทียบกับเงินที่ได้รับ หนี้ที่มีอยู่ยังคงเป็นจำนวนเท่าเดิม แต่มูลค่าเงินที่จ่ายหนี้นั้นมีมากขึ้น เนื่องจากมูลค่าของเงินเพิ่มขึ้น ซึ่งทำให้ภาระในการจ่ายหนี้สำหรับบุคคลและธุรกิจเพิ่มขึ้น นำไปสู่การเพิ่มของหนี้เสียและปัญหาทางการเงินที่รุนแรงขึ้น สถานการณ์นี้อาจนำไปสู่วิกฤตการณ์ในภาคการเงินและเศรษฐกิจโดยรวม

อีกทั้งเงินฝืดยังส่งผลกระทบต่อจิตวิทยาของตลาด ผู้บริโภคและนักลงทุนอาจสูญเสียความเชื่อมั่นในเศรษฐกิจ เมื่อความเชื่อมั่นนี้ลดลง การใช้จ่ายและการลงทุนก็จะลดลงตามไปด้วย สร้างวงจรที่เป็นปัญหาและยากต่อการฟื้นตัว นอกจากนี้ นโยบายการเงินและการคลังในการตอบสนองต่อเงินฝืดก็มีความท้าทายมากขึ้น เนื่องจากการกระตุ้นเศรษฐกิจในภาวะเงินฝืดต้องใช้มาตรการที่แตกต่างจากการต่อสู้กับเงินเฟ้อ

ดังนั้น แม้เงินฝืดจะดูเหมือนมีผลดีต่อมูลค่าเงินในระยะสั้น แต่ผลกระทบระยะยาวต่อเศรษฐกิจและสังคมอาจเป็นลบและมีความซับซ้อนมากกว่าที่เห็นในแวบแรก

ข้อดีข้อเสีย “เงินฝืด” หรือ Deflation

ข้อดี

• เพิ่มพลังซื้อของเงิน: ในภาวะเงินฝืด มูลค่าของเงินที่มีอยู่จะเพิ่มขึ้น เนื่องจากราคาสินค้าและบริการลดลง ทำให้เงินที่เรามีสามารถซื้อสินค้าได้มากขึ้น
• ลดความเสี่ยงของเงินเฟ้อสูง: เงินฝืดมีผลลดลงของราคาสินค้า ซึ่งเป็นการป้องกันไม่ให้เกิดเงินเฟ้อที่สูงเกินไป ทำให้เศรษฐกิจไม่ต้องเผชิญกับปัญหาค่าเงินลดลงอย่างรวดเร็ว
• กระตุ้นให้มีการออมเงิน: เมื่อคนเห็นว่ามูลค่าเงินเพิ่มขึ้น เขาอาจตัดสินใจออมเงินมากขึ้นเพื่อรอซื้อสินค้าในราคาที่ดีกว่าในอนาคต

ข้อเสีย

• ลดการบริโภคและการลงทุน: เนื่องจากความคาดหวังว่าราคาจะลดลงในอนาคต ผู้บริโภคและนักลงทุนอาจชะลอการใช้จ่ายและการลงทุน ซึ่งสามารถนำไปสู่การชะลอตัวของเศรษฐกิจ
• เพิ่มภาระหนี้จริง: หนี้ที่มีอยู่มีมูลค่าเพิ่มขึ้นในภาวะเงินฝืด เพราะมูลค่าเงินเพิ่มขึ้น ทำให้การจ่ายหนี้เป็นภาระมากขึ้น
• การว่างงานและลดลงของการผลิต: ธุรกิจอาจต้องลดการผลิตและจำนวนพนักงาน เนื่องจากความต้องการในตลาดลดลง ส่งผลให้เกิดการว่างงานเพิ่มขึ้น
• ผลกระทบทางจิตวิทยาและความไม่มั่นคง: ภาวะเงินฝืดสามารถส่งผลกระทบทางจิตวิทยาต่อผู้บริโภคและนักลงทุน สร้างความไม่แน่นอนและลดความมั่นใจในเศรษฐกิจ
• ความท้าทายในการบริหารนโยบายการเงินและการคลัง: การจัดการกับภาวะเงินฝืดต้องการมาตรการที่เฉพาะเจาะจงและอาจเป็นท้าทายสำหรับธนาคารกลางและรัฐบาลในการกระตุ้นเศรษฐกิจ

สรุป

เมื่อเกิดภาวะเงินฝืดหรือ Deflation ในเศรษฐกิจ สถานการณ์นี้ควรจะได้รับการจัดการอย่างรอบคอบและมีการตอบสนองที่เหมาะสมจากทั้งภาครัฐและภาคเอกชน เพื่อลดผลกระทบที่เป็นลบและพยายามฟื้นฟูเศรษฐกิจให้กลับสู่สภาพปกติ

สำหรับภาครัฐและธนาคารกลาง พวกเขาอาจต้องดำเนินมาตรการเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจ เช่น การลดอัตราดอกเบี้ยเพื่อลดต้นทุนการกู้ยืมและกระตุ้นการลงทุน นอกจากนี้ การใช้นโยบายการคลังเช่นการลดภาษีหรือการเพิ่มการใช้จ่ายของรัฐในโครงการต่างๆ ก็เป็นวิธีที่สามารถช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจได้ การเพิ่มการใช้จ่ายของรัฐบาลในโครงการสาธารณะเช่นการก่อสร้างถนน การศึกษา และสาธารณสุข สามารถสร้างงานและกระตุ้นการบริโภคได้

ในขณะเดียวกัน ภาคธุรกิจต้องปรับตัวเพื่อรับมือกับสถานการณ์ เช่น การปรับแผนการผลิต การลดต้นทุน และการสร้างสรรค์สินค้าหรือบริการใหม่ๆ เพื่อดึงดูดลูกค้า นอกจากนี้ การมีนโยบายที่ยืดหยุ่นในการจ้างงานและการปรับเงินเดือนอาจช่วยให้ธุรกิจสามารถรักษาพนักงานไว้ได้ในช่วงเวลาที่ยากลำบาก

สำหรับผู้บริโภค เมื่อเผชิญกับภาวะเงินฝืด ควรมีการวางแผนการเงินที่รอบคอบ การออมเงินและการลงทุนอย่างมีสติ ในขณะที่ราคาลดลงอาจเป็นโอกาสที่ดีในการซื้อสินค้าหรือบริการที่จำเป็นในราคาที่ต่ำกว่าปกติ แต่ควรหลีกเลี่ยงการลงทุนที่มีความเสี่ยงสูงเนื่องจากสถานการณ์ทางเศรษฐกิจที่ไม่แน่นอน

ท้ายที่สุด การจัดการกับภาวะเงินฝืดต้องการความร่วมมือระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน โดยทุกภาคส่วนต้องมีการปรับตัวและตอบสนองต่อสถานการณ์อย่างเหมาะสม การปรับตัวที่เหมาะสมและการตอบสนองที่รวดเร็วต่อภาวะเงินฝืดสามารถช่วยลดผลกระทบที่ร้ายแรงต่อเศรษฐกิจและช่วยให้ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น